Stomme taal van de tijd
Edward T. Hall
Jan 2024

Max Weber was in zijn tijd al verwonderd over het intrigerende fenomeen van moderniteit, waarin zich een ogenschijnlijke paradox voordoet: aan de ene kant worden moderne samenlevingen gekenmerkt door complexe, onderling verweven netwerken van sociale interactie, wat leidt tot een uitgebreide keten van onderlinge afhankelijkheden bij processen zoals productie, distributie, onderwijs, politiek en recht. Deze verstrengelde processen vereisen een hoog niveau van coördinatie en regulering om de samenleving soepel te laten functioneren. Maar tegelijkertijd lijken moderne samenlevingen, met name op ethisch gebied, opmerkelijk liberaal en individualistisch. In plaats van strikte maatschappelijke normen lijkt er slechts een minimale consensus te zijn over ethische codes. Individuen ervaren hierdoor een ongekende vrijheid in hun keuzes over hoe ze leven, denken, en hun relaties vormgeven. Echter, achter deze liberale zelfwaarneming van vrijheid schuilt een andere realiteit. Individuen ervaren namelijk een groeiende druk door een voortdurende stroom van maatschappelijke eisen en verplichtingen. Deze eisen zijn divers en lijken zich constant op te stapelen, waardoor mensen zich voortdurend schuldig voelen dat ze niet aan al deze verwachtingen kunnen voldoen. Opvallend is dat deze druk voornamelijk voortkomt uit temporele normen, zoals deadlines en een obsessie met snelheid. Deze normen lijken als natuurwetten te functioneren en zijn inherent aan de moderne samenleving. Belangrijk hierbij is dat deze temporele normen niet ter discussie worden gesteld; ze zijn een gegeven waar individuen aan moeten voldoen, zonder dat er een ethisch of politiek debat over plaatsvindt. Deze 'stomme taal van de tijd' (Edward T. Hall, 1973) - de onzichtbare, stille kracht van temporele normen - vormt een efficiënt mechanisme van sociale regulering. Ondanks de moderne belofte van reflexiviteit en autonomie oefenen deze normen een totalitaire druk uit op individuen. Ze zijn alomtegenwoordig, onontkoombaar en maken kritiek op hun macht nagenoeg onmogelijk. Dit inzicht benadrukt de spanning tussen de liberale zelfwaarneming van vrijheid en de realiteit van een overweldigende maatschappelijke druk. Het onderstreept de verborgen krachten die de moderne samenleving sturen en de impact ervan op het vervreemde individu, dat worstelt met een voortdurend gevoel van tekortschieten tegenover een nooit eindigende lijst van maatschappelijke verwachtingen.